Voordelta

De Voordelta is het eerste beschermde Natura-2000 gebied in de Noordzee en het eerste gebied waarvoor een Natura-2000 beheerplan is opgesteld. Omdat een gedeelte van het gebied gereserveerd is voor de aanleg van de Tweede Maasvlakte, moet de schade aan de natuur gecompenseerd worden. De Voordelta is een voorbeeld van hoe er met Natura-2000 vraagstukken omgegaan moet worden.

Tussen 1971 en 1986 kwamen in het deltagebied een aantal grote werken uit het Deltaplan gereed: in 1971 de sluizen in de monding van het Haringvliet en de Brouwersdam, waarmee de Grevelingen werd afgesloten van de zee, en in 1986 de stormvloedkering in de monding van de Oosterschelde. 

De aanleg van deze werken heeft in de Voordelta geleid tot een aantal grote veranderingen. Door het wegvallen van de in- en uitgaande getijdenstromen zijn de vroegere ondiepten door golfwerking omgevormd tot droogvallende platen. Achter deze platen is een beschut gelegen ondiep, lagune-achtig gebied ontstaan dat rijk is aan bodemleven. 

Langs de kust treedt versterkte kustaanwas en de vorming van slikken en jonge duintjes op. Door deze veranderingen, die qua omvang en snelheid uniek zijn in Nederland, is de betekenis van de Voordelta voor zeehonden, vogels en opgroeiende vis sterk toegenomen.

Midden jaren negentig van de vorige eeuw is de ontwikkeling van de Voordelta tot evenwicht gekomen. Veranderingen lijken vanaf die tijd vooral te maken te hebben de 'normale' dynamiek van de kustzone, zoals tijdelijke veranderingen van getijdenstromen en/of stormen.

In 1997 werden er in de Voordelta 63 gewone zeehonden geteld, waaronder enkele jongen. Als vogelgebied is de Voordelta vooral belangrijk voor (foeragerende) meeuwen, sterns, lepelaars en (overwinterende) toppereenden. Ook is de Voordelta ook van grotere betekenis geworden voor de van oudsher belangrijke visserij op plat- en rondvis, garnalen, kokkels en mosselzaad.

De Voordelta is niet te vergelijken met het waddengebied. Het ontbreekt in Zeeland namelijk aan zandplaten die permanent droogvallen. Aanvankelijk werd verwacht dat dat zou gebeuren, maar inmiddels zijn de deskundigen het er over eens dat de platen telkens weer onder water zullen lopen. Duinvorming lijkt uitgesloten.

Een bijkomend effect van de verzanding is dat de veiligheid van de Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden nog verder is toegenomen dan met de Deltawerken was voorzien

Marnix van Stralen van het Rijksinstituut voor Visserij Onderzoek (RIVO) bepaalde in 1994 dat van het totale oppervlak van de Voordelta ongeveer tweederde geschikt is voor schelpdieren. Vooral spisula's en mesheften komen veel voor. Kokkels zijn voor het schelpdierbestand van de Voordelta van geringere betekenis. De kokkelvisserij beperkt zich tot een klein gebied in de monding van het Haringvliet, maar hier komt zo'n 11 tot 13% van alle kokkels in het Nederlandse Noordzeegebied voor. Dit gebied is dan ook het belangrijkste visgebied in de Voordelta voor de kokkelvisserij. In de Voordelta werken ongeveer 720 mensen in de visserij. De visvangst levert zo'n 64 miljoen euro per jaar op.

Door nieuwe wegen en dammen is de kuststrook beter ontsloten voor recreanten uit de Randstad, Duitsland en België. Bovendien bieden de dammen, bijvoorbeeld de Brouwersdam, veel ruimte voor strand- en oeverrecreatie en kleine watersport.

Sinds het einde van de jaren tachtig van de vorige eeuw wordt op regeringsniveau erkend dat de Voordelta een uniek gebied aan het worden is. Het is één van de weinige gebieden in Nederland waar de natuur vrijwel onbelemmerd haar eigen weg kan gaan. 

Na enkele jaren voorbereiding kon in mei 1992 een ontwerp-beleidsnota worden vastgesteld. In 1993 is het beleidsplan goedgekeurd door het kabinet. De ondertekening van de bestuursovereenkomst door de elf betrokken gemeenten, twee provincies, het Rijk, waterschappen en de natuur- en recreatie-organisaties vond op 11 oktober 1993 plaats. De gemeente Westvoorne tekende als enige niet. Deze gemeente is het niet eens met het laten verdwijnen van het autostrand bij Rockanje, waar bezoekers het hele jaar door met de auto het strand op mogen. 

Het beleidsplan is opgesteld voor de periode tot het jaar 2000. De zeewaartse begrenzing van het plangebied valt samen met de ligging van de NAP -20 meter dieptelijn, min of meer de zeewaartse begrenzing van de onderwateroever. De noordelijke begrenzing wordt gevormd door de Maasgeul, de zuidelijke begrenzing sluit aan op de plangrens van het Beleidsplan Westerschelde.

Uitgangspunt van het beleidsplan is dat de natuur de kans moet krijgen zelf een nieuw evenwicht te vinden. Een dynamisch evenwicht, omdat van stilstand in de Noordzee nooit sprake zal zijn. Menselijke ingrepen worden zoveel mogelijk beperkt. De neiging om de opkomende banken met opspuitingen te helpen, hebben de deskundigen moeten onderdrukken. Eén keer per jaar wordt de gehele Voordelta 'opgenomen' en 'gemeten'. Dit gebeurt al vanaf 1984, zodat exact bijgehouden kan worden wat er in het gebied aan flora en fauna wijzigt.

In de Voordelta kunnen vier gebieden te maken krijgen met een forse beperking van de recreatie en visserij. Het gaat om gebieden voor de kust van Voorne-Putten en Goeree-Overflakkee, de monding van het Haringvliet en de Grevelingen. Door de voorgestelde sluiting van een deel van dit gebied voor alle vormen van visserij zal de vangst van kokkels flink gaan dalen. Volgens Van Stralen (RIVO) kan de aanvoer van kokkels tot de helft, mogelijk zelfs tot een kwart teruglopen. 

De Zeeuwse Milieufederatie en Vereniging Natuurmonumenten vinden dat Rijkswaterstaat niet ver genoeg gaat met beschermende maatregelen. De twee organisaties maken deel uit van het Delta-overleg, dat de plannen van Rijkswaterstaat met de Voordelta vanaf het begin kritisch heeft bekeken. Het Delta-overleg wil dat de landelijke overheid de Voordelta tot natuurmonument verheft.

De schelpdiervisserijsector heeft inmiddels zelf, in de vorm van het Beheersplan Schelpdiervisserij, omschreven op welke manier zij de visserij in de Voordelta willen beperken. Landaanwinning mag alleen plaatsvinden ter hoogte van de Maasvlakte. Aanleg van de Slufter, een baggerdepot op de Maasvlakte heeft overigens ook geleid tot veranderingen in de Voordelta. De belasting van het gebied door militaire oefeningen zal worden beperkt.