Ecosysteem

Ecosystemen kun je in het groot of in het klein zien. Biotopen en habitats zijn ecosystemen op regionale en lokale schaal. Bij het hoofdstukje biotopen staat een tabel met een toelichting op veel gebruikte termen.

Volgens de Natuurverkenning in 1997 van onder andere het RIVM zijn de duinen, het getijdengebied en de kustzone de internationaal meest waardevolle ecosystemen in Nederland. Van de Europese duinen en kwelders ligt 7% in Nederland. Van de wadden ligt zelfs 13% van het totaal in Europa in Nederland. Met het behoud van deze ecosystemen draagt Nederland bij aan de internationale biodiversiteit.

Het ecosysteem van de Waddenzee bestaat uit een kustzee met geulen en platen. De geulen ontstaan door getijdenwerking. De platen worden met vloed overstroomd. Aan de rand liggen kwelders. Het proces dat al het leven beheerst is het getij. Het water is onrustig en troebel, er zijn sterke wisselingen in temperatuur en zoutgehalte. Zand en klei worden voortdurend afgezet en op andere plekken weer weggeslagen.
Op de platen groeit soms zeegras, en in de bodem leven veel bodemdieren. Dat is van belang voor vele soorten vissen, die hier opgroeien. Wadvogels en zeehonden zijn voor een groot deel afhankelijk van dit ecosysteem.
In sommige delen van het waddengebied, bijvoorbeeld de Dollard, is de invloed van rivieren merkbaar. Het water is er brak. Dit soort gebieden zou je een apart ecosysteem kunnen noemen. Vroeger was de Zuiderzee ook zo'n brakwatergebied. Er bestaat in zulke gebieden een geleidelijke overgang van zoet naar zout water. Vissen als  paling, steur en zalm gebruiken die overgang om te bepalen welke kant ze op moeten zwemmen. Bot is een typische brakwatervis.

De Noordzee is één ecosysteem. Dit ecosysteem bestaat uit verschillende zones, die onderling verschillen in waterdiepte en bodem. Het is een ondiepe kustzee met een overwegend zandige bodem. Op sommige plaatsen komen velden met kiezelsteentjes, grotere stenen of rotsen voor. Aan de zuidkant monden een paar grote rivieren in de Noordzee uit, waarvan de Rijn de grootste is.

De diepste zone van het Ecosysteem Noordzee is de diepe sedimentatiezone, meer dan 40 meter diep. De bodem bestaat uit slib en fijn zand. Er leven veel soorten zeedieren. Het is een belangrijke paaiplaats voor haring. De diepe sedimentatiezone ligt ten noorden van 54 graden NB.
De tweede zone is de frontzone, 30 tot 40 meter diep. In deze zone ligt de grens tussen twee verschillende waterpakketten, die verschillen in temperatuur en zoutgehalte. De plaats van deze scheiding heet een front.  De bodem bestaat uit slibhoudend zand en klei. Het Friese Front is een goed voorbeeld. Hier bezinken veel voedingsstoffen waardoor er een rijke bodemfauna is. Daarom is de frontzone ook rijk aan zeezoogdieren en zeevogels.

De ondiepe erosiezone, dat zijn de gebieden in de Noordzee die niet dieper zijn dan 20 meter en een zandige bodem hebben. De Doggersbank en de zuidelijke Noordzee vallen in deze zone. In de winter komen hier veel alkachtigen en zee-eenden voor. Het is de paaiplaats voor spiering, schol en haring.
De vierde zone is de ondiepe zandige kustzone. De bodem bestaat uit zandgolven en zandbanken. Zo nu en dan is de bovenlaag van het kustwater brak of zoet door de uitstroom van rivieren. Deze zone is als kinderkamer in gebruik bij vele vissoorten.

De ondiepe grindzone is de vijfde zone. Het zijn de ondiepe delen van de Noordzee met als bodem grind, grof zand of keileem. Hier komen langlevende schelpdieren voor, zoals de noordkromp, en verder zeeanemonen, slakken en zeesterren. De grindbanken zijn restanten van rivierbeddingen uit de tijd dat de Noordzee nog droog stond. Vissen gebruiken de grindbodems als paaiplaats, waaronder de haring. De Klaverbank is een ondiepe grindzone, 200 kilometer ten noordwesten van Den Helder. Koudwaterkoralen, bijzondere zee-anemonen en zeekatten zijn hier te vinden.