Stromingen
Er zijn verschillende soorten stromingen die allen bijdragen tot de watercirculatie in kustwateren. Deze circulatie hangt af van steeds veranderende factoren, zoals het getij, de golven, de wind en de vorm van het strand. Daarom is dit een van de moeilijkst in te schatten risico's aan het strand, want elk strand en elke dag zijn anders.
Wikimedia_Rip_currents_at_La_Arean_beach,_Soto_del_Barco._Asturias. Creative Commons CC.JPG
Muistromen
Een muistroom – in het Engels rip current genoemd – is een sterke, smalle stroom van water die zeewaarts trekt. Muistromen ontstaan in de branding van kusten met veel golven. Ze komen vaak voor daar waar zich tijdelijke of permanente kanalen in de zeebodem ontwikkelen, die zich loodrecht op de kustlijn bevinden. Hierin trekt het water sneller zeewaarts dan het omgevende water.
De ene muistroom is de andere niet. Er zijn verschillende soorten:
Permanente muistromen kunnen maanden- of jarenlang vastliggen in een gebied. Ze komen voor bij golfbrekers (=strandhoofden) of een pier. Deze constructies buigen de richting van de stroming langsheen de kust af, waardoor in de buurt ervan een muistroom ontstaat. Permanente muistromen kunnen zowel voorkomen aan de kant van de obstakels waar de golven toekomen, als aan de kant waar de golven wegrollen. Ook bij rotsen of andere natuurlijke uitsteeksels in zee ontstaan muistromen op dezelfde wijze. Hun kanalen zijn dieper dan de omgeving waardoor golven ter hoogte van deze locatie minder of helemaal niet breken. In rivierenmondingen die onder invloed staan van het getij (=estuaria) zijn ook gevaarlijke muistromen of kanaalstromingen terug te vinden. Het zou verboden moeten zijn om in of in de buurt van estuaria te baden.
Stationaire muistromen kunnen uren tot maanden standhouden. Ze zijn terug te vinden in open en zandige kusten. Het zeewater beweegt evenwijdig aan de kustlijn tussen de zandbanken door. De waterstroom kan in een dieper gelegen kanaal terecht komen tussen twee zandbanken in, waarbij deze zeewaarts afbuigt en zich tot een muistroom ontwikkelt.
Opkomende muistromen kunnen plots verschijnen en kennen een kort bestaan. Ze ontstaan wanneer er een plotse verandering optreedt in de structuur van de zeebodem. Dit is soms het geval na een zware storm met hevige golven.
Verplaatsende muistromen worden voortdurend verder gestuwd langs de kust. Ze ontstaan door een sterke zijwaartse stroming ten opzichte van de heersende golven. Deze stromingen veroorzaken zandophopingen en erosie aan de zijkanten van zandbanken, en vormen kanalen die steeds weer verplaatst worden.
PIXABAY_beach Creative Commons CC.jpg
Andere stromingen
Zijwaartse stromingen zijn watermassa's die (half-)evenwijdig aan de kustlijn bewegen door krachtige zijwinden. Ze vormen een minder groot gevaar voor baders aangezien ze je slechts langsheen het strand meevoeren. Kinderen raken hierdoor wel de weg kwijt, omdat ze hun ouders uit het zicht verliezen. Zijwaartsen stromingen vormen wel een ernstig gevaar voor zwemmers als ze richting een muistroom worden gedreven.
Achterwaartse onderstromingen zijn stromingen die door de invloed van een landinwaartse wind voorkomen tijdens hoogwater op steile stranden. Deze samenvallende factoren zorgen ervoor dat het oppervlaktewater ver op het strand vloeit en dan krachtig weer teruggetrokken wordt onder de later opkomende golven. Deze golven zijn krachtig genoeg om mensen omver te stoten en vormen vooral een gevaar voor kleine kinderen.
Wikimedia_800px-Undertow_in_Nantucket Creative Commons CC.jpg
Stroomopwaartse stromingen verschijnen wanneer er een sterke wind heerst vanaf het land richting de zee. Deze wind zorgt ervoor dat het oppervlaktewater zeewaarts zal stromen. De stroming wordt gevaarlijk wanneer deze gepaard gaat met een ebstroom waar het water terugtrekt. Deze stromingen drijven baders met opblaasbare voorwerpen (rubberbootjes, luchtmatrassen) weg van de kust. Op zo een moment zullen de oranje windzak of gele vlag ophangen aan de redderspost. Dit is een internationaal herkend teken waarmee aangegeven wordt dat het verboden is om met opblaasbare voorwerpen de zee in te gaan.
Voorkomen & cijfers
De meeste reddingsacties wereldwijd worden veroorzaakt door muistromen, omdat ze vaak moeilijk te voorspellen zijn.
Risicogroep
Mensen die in zee gaan met opblaasbare voorwerpen en kinderen dienen extra alert te zijn voor allerlei soorten stromingen. Maar stromingen kunnen ook ervaren en fitte zwemmers verrassen. Wees dus altijd op je hoede. De zee is geen zwembad!
Hoe problemen vermijden?
Zwem altijd op bewaakte stranden binnen de zones die door vlaggen of boeien zijn afgebakend. Strandredders weten waar de stationaire muistromen zich bevinden en zijn opgeleid om variabele muistromen en andere risicovolle situaties te herkennen.
Wees aandachtig voor de borden of vlaggen op het strand: een oranje windzak of gele vlag betekent dat het verboden is om te baden in de zee met opblaasbare voorwerpen. De kans is dan groot dat je onder invloed van een stroomopwaartse stroming zou wegdrijven van de kust.
Blijf uit de buurt van kunstmatige constructies zoals strandhoofden, pieren of havendammen. Aan de zijkanten van deze structuren ontstaan vaak stationaire muistromen.
Bij afgaande getij (eb) zijn muistromen het sterkst. Het water in muistromen beweegt sneller dan olympische zwemmers kunenn zwemmen! Bekijk voor je in zee gaat zwemmen altijd de toestand van het getij. Is het momenteel eb of vloed? Wanneer valt het hoogwater en zal het water beginnen terugtrekken?
Houd kinderen op één armlengte afstand van jezelf, zodat je ze altijd kan grijpen wanneer ze meegesleept zouden worden. Dit geldt niet enkel in zee, maar ook in de branding waar de golven breken. Achterwaartse onderstromen zijn in het bijzonder gevaarlijk. Ook ondiepe zandbanken geven een vals gevoel van veiligheid.
Zorg ervoor dat je muistromen kan herkennen vooraleer je naar het strand gaat.
uitleg-redderspost-bredene_VLIZ-Leontien-De-Wulf_1200.jpg
Zelf muistromen herkennen
Muistromen kunnen de misleidende indruk geven dat het net daar veilig zwemmen is: aan het oppervlak van een muistroom is het water kalm en zijn er geen brekende golven. Maar niets is minder waar!
'White is nice - green is mean' of met andere woorden: als je een verkleuring ziet van het water die begint aan de surfzone en doorloopt in zee, dan betekent dat gevaar. Muistromen hebben vaak een andere kleur ten opzichte van het water errond. Dit komt door het zand dat van de bodem wordt opgeschept.
Je kan muistromen ook herkennen door het drijvende afval dat zeewaarts trekt. Maar ook als een sterk gerimpelde waterstrook die richting zee trekt.
De meeste muistromen blijven echter moeilijk te onderscheiden voor een niet geoefend oog. Vooral stationaire muistromen aan troebele, zandige stranden en op extra winderige dagen met een woelige surfzone, zijn moeilijk te herkennen. Volg daarom steeds het advies van de strandredders. Zij hebben de ervaring!
Wikimedia_Strong_undertow_-_panoramio Creative Commons CC.jpg
Wat te doen bij problemen?
- Blijf in de eerste plaats zo kalm mogelijk. Paniek vermindert je vermogen om te zwemmen en na te denken. Ook verbruik je dan energie die je nodig zal hebben om straks jezelf te redden of om op hulp te wachten.
- Put jezelf niet uit door te proberen terug naar het strand te zwemmen – tegen de stroming in. Onthou dat een muistroom je nooit onderwater zal trekken, maar je wel over een korte of lange afstand dieper in zee meevoeren.
- Neem eerst een drijvende positie aan. Laat je verder meedrijven met de stroming en roep ondertussen om de aandacht van de redders of mensen op het strand.
- Als je goed kan zwemmen, probeer dan om een stukje evenwijdig met het strand te zwemmen en zo uit de muistroom te geraken. Zwem vervolgens met de golven mee naar het strand toe. Het is moeilijk te voorspellen of het zal lukken om uit de muistroom te zwemmen. Elke muistroom is immers anders: sommige brengen je vanzelf terug naar het strand, anderen blijven ergens in zee rondcirculeren.
- Wanneer je iemand ziet weggetrokken worden door een muistroming, verwittig dan de redders.
