PAK's

Zie ook

PAK's zijn polycyclische aromatische koolwaterstoffen. Deze teerachtige stoffen ontstaan bij onvolledige verbranding van koolstofhoudende materialen zoals hout, fossiele brandstoffen, tabak en levensmiddelen. Tot de PAK's worden enkele honderden verwante stoffen gerekend die meestal met een aantal tegelijk voorkomen. Ongeveer 90% van de PAK's in het milieu is afkomstig van menselijk handelen. De uitstoot naar het milieu gaat voor 99% via de lucht, met als belangrijkste bronnen, industrie, verkeer en houtvuren. Het lozen van PAK's op het oppervlaktewater is verboden. PAK's kunnen levertumoren bij vissen veroorzaken en de voorplanting van waterorganismen nadelig beïnvloeden. Ondanks maatregelen dalen de concentraties van PAK's in zeewater nog niet.

Bronnen

Een aantal industriële processen, zoals de productie van cokes en aluminium of de verwerking van steenkoolteer, leiden tot uitstoot van PAK's. Creosoot-olie, vroeger veel gebruikt voor het impregneren van zachte houtsoorten, bevat ook veel PAK's. In de waterbouw is veel creosoot-hout gebruikt voor beschoeiingen, steigers enzovoort. Ook de teer, waarmee veel schepen onder de waterlijn zijn behandeld tegen aangroei en roest, is een bron van PAK's. Verder zijn open haarden en houtkachels, teerhoudend asfalt (wegenbouw) en teerproducten voor de dakbedekking bronnen van PAK-vervuiling.

Gedrag en voorkomen in het milieu

Om een indruk van de aanwezigheid van PAK's te krijgen is het gebruikelijk de metingen te verrichten op een selectie uit de totale groep. De 'zes van Borneff' zijn de PAK's die het vaakst gemeten worden; zij worden representatief geacht voor de hele groep stoffen.
Een groot aantal PAK's is slecht afbreekbaar. Vele hechten goed aan slibdeeltjes. Met het slib kunnen zij over grote afstanden getransporteerd worden en verontreiniging van de waterbodem veroorzaken.
In de Noordzee-bodem komen PAK's overal voor. Hoge concentraties (meer dan 9 microgram per kilo bodemmateriaal) worden gemeten langs de Hollandse kust en in het Friese Front-gebied. Verder schommelt de concentratie overwegend tussen de 3 en 9 microgram PAK per kilo bodemmateriaal. In de bodem van de Waddenzee schommelt het PAK-gehalte tussen 10 en 200 microgram per kilo bodemmateriaal

Giftigheid

Zeepieren, kokkels en nonnetjes die werden blootgesteld aan met PAK's vervuilde bodems bleken minder vruchtbaar te zijn dan soortgenoten die op of in schoon slib leven. Dit effect was sterk in vers slib, en nam af in slib dat reeds langer vervuild was met PAK's, ook al lagen de gehalten daarin hoger dan in het verse slib.
Op plaatsen waar verhoogde concentraties PAK's zijn gemeten, en ook in experimentele opstellingen waarin de PAK-concentratie kunstmatig was verhoogd, vonden Boon en Vethaak, onderzoekers van het NIOZ, ongebruikelijk veel levertumoren bij platvis (zoals de bot en de schar). Bij vogels is na blootstelling aan PAK's geconstateerd dat er effecten zijn op de voortplanting: misvormde embryo's en embryovergiftiging.

Links
CC-BY-NC, Ecomare & VLIZ 2020 - Laatst bijgewerkt:

Bovenliggende categorieën