Nonnetje

Nonnetjes komen voor in de Noordelijke IJszee en aan beide zijden van de Atlantische Oceaan tot op een diepte van 35 meter. Het nonnetje is algemeen aan de Belgische en Nederlandse Noordzeekust, de Waddenzee en het Deltagebied.

Het nonnetje leeft tot 6 centimeter diep ingegraven in de slikrijke of zandige zeebodem van het wad en de kustwateren. Het kan overleven in zowel zeewater, als brakke zeearmen en riviermondingen. Ook zuurstofarm water blijkt het nonnetje wel even te kunnen verdragen. Interessant is dat het verspreidingsgebied van het nonnetje afneemt in het Zuiden: zo is de soort ondertussen al verdwenen in Spanje. En ook bij ons blijkt de soort almaar minder talrijk door het warmer wordende klimaat en het minder voorkomen van strenge winters.

Het feit dat nonnetjes leven in de Noordelijke IJszee zegt iets over hun voorkeur voor koudere temperaturen. In tegenstelling tot veel andere schelpdieren, is het nonnetje goed bestand tegen vorst. Na een strenge winter komen ze vaak voor in massale aantallen.

Interessant is dat het nonnetje in het zuiden van zijn verspreidingsgebied al een teruggang vertoont: zo is de soort ondertussen al verdwenen in Spanje en in de Gironde (Zuidwest-Frankrijk). Ook bij ons in de Lage Landen blijkt de soort steeds minder talrijk, door het warmer wordende klimaat en de afwezigheid van strenge winters.

Het nonnetje was altijd een betrouwbare voedselbron voor de vogels die de kunst verstaan om nonnetjes op te sporen. Kanoetstrandlopers en mannelijke rosse grutto's zijn daar meesters in. Maar ook bonte strandlopers, scholeksters, en tureluurs speuren de wadplaten af naar nonnetjes. In dieper water hebben eidereenden, grote en zwarte zee-eend het op deze schelpdieren gemunt.

Nonnetjes hebben sifo’s tot wel 6 cm lang, kunnen daarmee diep in het sediment huizen en toch nog het bovenstaande water filteren op algen en andere lekkere brokjes. In de zomer en najaar, als er minder voedsel in het water zweeft, kruipen ze naar boven. Met hun lange sifo’s voelen ze dan het bodemoppervlak af (pipetteren), op zoek naar eetbare algen en brokjes detritus. Ze zuigen ze op met de instroombuis, die werkt als een onderwaterstofzuiger.

Schol, andere platvissen en krabben knabbelen die zuigbuizen er graag af. Hoewel de sifo’s weer aangroeien, moet het nonnetje dan tijdelijk wel wat minder diep in de zeebodem gaan leven om aan eten te komen. Dat is onveilig omdat er veel wadvogels zijn die de nonnetjes in hun geheel kunnen verorberen. Ook glanzende tepelhoren lust graag nonnetjes. Zo vind je soms schelpen van nonnetjes die zijn aangeboord zijn door deze soort, en een gaatje vertonen.

In het voorjaar planten nonnetjes zich voort. De mannetjes spuiten dan hun zaadcellen het water in. De eitjes worden bevrucht in de mantelholte van de vrouwtjes en daarna geloosd in het water. Het larfje leeft eerst als planktondiertje. Na een week krijgt het diertje een soort vleugeltjes, waarmee het rondzwemt en plankton vangt. Later, na 2 tot 3 weken, verdwijnen die. Het diertje krijgt dan een voet en een schelpje en dan zakt het naar de bodem.