Korstmossen algemeen

Zie ook

Korstmossen zijn bijzondere organismen. Zoals een bekend korstmossendeskundige eens zei: "Korstmossen zijn schimmels die de landbouw hebben uitgevonden". Daarmee doelde hij op het plantaardige deel van een korstmos, de groene alg. Met hun structuur van draden houden de schimmels een algencultuur vast. De schimmel biedt houvast en slaat water op, de alg zorgt voor voedsel. Als planten zorgen die voor het opnemen van energie van de zon. Soms nemen blauwwieren de plaats van de alg in. In heel Nederland komen meer dan 600 verschillende soorten voor. In de duinen groeien vooral verschillende soorten rendiermos, uit de Cladonia-familie. Dertig van de veertig cladoniasoorten groeien in de duinen. Er zijn zelfs korstmossoorten die op zeedijken groeien en tegen zout water bestand zijn.

Korstmossen als milieu-indicatoren

fitis-rood bekermos-1-sd_02.jpg

Rood bekermos | © Foto Fitis, Sytske Dijksen

Korstmossen kunnen goed tegen weer en wind, droogte en storm, maar niet tegen luchtvervuiling. Ze hebben geen wortels en leven bijna letterlijk van de regen en de wind. In gebieden met veel fabrieken die zwavelhoudende rook in de lucht brengen komen de meeste soorten korstmossen niet voor. Veel fabrieken hebben vanaf eind jaren '80 van de vorige eeuw filters in hun schoorstenen gebouwd om de zwavel eruit te halen. Vanaf toen zag je sommige soorten weer terugkomen. Door het warmere klimaat in de jaren na 1990 is een aantal noordelijke soorten korstmossen zeldzamer geworden, terwijl enkele zuidelijke soorten nu in Nederland voorkomen.

Groeivormen en voortplanting

fitis-korstmossensteen-mokbaai-10-sd.jpg

Korstmossen in de Mokbaai | © Foto Fitis, Sytske Dijksen

Korstmossen hebben een aantal karakteristieke groeivormen: draadvormig, korstvormig, bladvormig of struikvormig, soms verbreed tot een soort bekertjes. Korstmossen kunnen zich zowel geslachtelijk als ongeslachtelijk voortplanten. De schimmel maakt sporen, net als bij paddenstoelen. De spore moet als zij ergens terecht is gekomen, dan wel een geschikte alg vinden. Korstmossen doen veel meer aan ongeslachtelijke voortplanting. Ze scheiden kleine stukjes af op een speciaal deel van het korstmos. Die kunnen makkelijk meegevoerd worden door wind of water.
Korstmossen groeien langzaam. Korstvormige korstmossen op schrale rotskusten groeien maar enkele millimeters per jaar, maar worden eeuwen oud. Sommige struik- en bladvormige korstmossen groeien daarentegen tot zo'n 3 centimeter per jaar en worden meestal niet zo oud. De belangrijkste periode voor de groei is in het algemeen de late herfst.