Klimaatverandering algemeen

In de laatste 10 jaar van de vorige eeuw was de temperatuur van het water in de Noordzee ruim een graad hoger dan het gemiddelde van de 30 jaar ervoor. Dat lijkt weinig, maar het heeft grote gevolgen voor het leven in zee. Eén van die gevolgen is dat de kabeljauw zich minder thuis gaat voelen in de zuidelijke Noordzee. De kabeljauw zit in de Noordzee namelijk aan de zuidgrens van zijn verspreidingsgebied. In warmer water komt de kabeljauw niet voor.

Warmer zeewater kan niet zoveel zuurstof bevatten als koud zeewater. Vissen verbruiken veel zuurstof om te zwemmen. In warmer water worden ze actiever, waardoor ze nog meer zuurstof nodig hebben, terwijl er juist minder zuurstof in het water zit. Gevolg is dat de vissen stoppen met groeien als hun spieren te veel zuurstof nodig hebben. In een warmer wordende zee zal de vis dus kleiner blijven.

Tong voelt zich in de Noordzee steeds beter thuis, maar schol heeft het hier niet meer zo naar de zin. Dat heeft alles te maken met de opwarming van het zeewater. Vissen zoeken in de zee naar plekken waar ze zich het beste thuis voelen. Daarbij spelen de watertemperatuur en de hoeveelheid voedsel een grote rol. Sinds 2002 is het zuidelijke Noordzee-kustwater te warm voor schol, ontdekten onderzoekers van onderzoeksinstituten IMARES en NIOZ. De onderzoekers keken met een model naar de effecten van plaatselijke of grootschalige veranderingen en hoe schol en tong zich onder die omstandigheden zal verspreiden. De kaarten die met het model werden gemaakt laten zien dat de stijging van de temperatuur van het zeewater de groei van tong kan verbeteren terwijl schol het juist minder goed gaat doen. Behalve in de Noordzee, zagen de onderzoekers dat de watertemperatuur ook in de Waddenzee een grote rol speelt. "De Waddenzee is ondiep en warmt sneller op dan de Noordzee. De Waddenzee is al vrij warm voor schol. Een piek in de temperatuur, al is die maar kort, verdrijft de schol uit de Waddenzee."

... de modellen die klimaatverandering voorspellen worden geijkt met gegevens die drie eeuwen (toen de thermometer werd uitgevonden) teruggaan, maar dat je dat ook kunt doen met variaties in fossiele bacteriën? Dat is nauwkeuriger en je kunt veel verder teruggaan. Onderzoeker Jaap Sinninge Damsté van het NIOZ op Texel onderzoekt op deze manier klimaatveranderingen tot 55 miljoen jaar geleden.

Klimaatverandering heeft een enorme invloed op het leven op aarde. De oceanen en kustwateren warmen op door het stijgen van de luchttemperatuur. Zeestromen veranderen. Stabiele weersomstandigheden maken plaats voor afwisselende periodes van droogte of storm. Volgens een rapport van de milieuafdeling van de Verenigde Naties (UNEP) uit 2008 is klimaatverandering in 10-15% van de oceanen merkbaar. Dat zijn net de delen waar de waardevolle visgronden in liggen. Door de toename van koolzuurgas wordt de zee zuurder. Plankton en schelpdieren reageren daar sterk op. En dat is weer voedsel voor allerlei vissen.  Door klimaatverandering breiden zuidelijke soorten hun leefgebied uit. Noordelijke soorten trekken zich terug naar koelere streken. Zulke verplaatsingen zijn alleen mogelijk als er begaanbare trekroutes zijn. Als die er niet zijn, in sterk verstedelijkte gebieden en op eilanden, zullen soorten plaatselijk uitsterven. Door klimaatverandering zijn planten in Nederland vroeger en langer gaan bloeien. Ook groeien ze sneller. Dat is fijn voor de boeren. Natuurbeheerders zijn minder blij. Droogte en stormen veroorzaken veel schade in natuurgebieden. Kwetsbare plantensoorten hebben het moeilijk, maar pioniersoorten profiteren ervan.
Voor veel vogels lijkt klimaatverandering een grote bedreiging. De International Union for the Conservation of Nature (IUCN) meldde in mei 2008 dat één van de acht vogelsoorten op aarde bedreigd wordt door klimaatverandering. Eén van de 1220 bedreigde soorten is de tureluur.