Amerikaanse zwaardschede
Bijna altijd de Amerikaanse exoot
Hoewel de lange typische vorm van 'scheermessen' (zoals vissers en koks de verzameling van zwaardschedes, messcheden en tafelmesheften noemen) niet te verwarren is met andere schelpdieren, zijn ze onderling niet heel simpel te onderscheiden. Nu is het wel zo dat tegenwoordig 99 procent van de zwaarschedekleppen op de Nederlandse en Belgische stranden afkomstig zijn van de Amerikaanse zwaardschede.
Alhoewel de soort veel lijkt op de inheemse grote zwaardschede, is de Amerikaanse zwaardschede breder en krommer, en vaak ook wat paarser van kleur. Om ze gemakkelijk te onderscheiden moet je naar het spierindruksel kijken in de binnenzijde van de schelp, en de lengte ervan vergelijken met de lengte van het bruine ligament dat de beide schelpen bijeenhoudt. Bij Amerikaanse zwaardschede loopt het spierindruksel niet veel voorbij het bruine sluitstuk (1.2x tot max. 1.4x langer). Bij grote zwaardschede is het spierindruksel anderhalve keer of meer de lengte van het bruine verbindingsligament. Voor het herkennen van de andere soorten messcheden, tafelmesheften en zwaardschedes verwijzen we naar de pagina inheemse zwaardschedes en tafelmesheften.
strandvondsten_81-EnsisDirectus_Misjel-Decleer_1200.jpg
Verspreiding en habitat
De Amerikaanse zwaardschede mag van origine dan wel Amerikaans-Canadees zijn, ze heeft haar verspreidingsgebied flink uitgebreid en heeft ondertussen de Nederlandse, Belgische en Scandinavische kusten bereikt, alsook de Franse kust en het Baltische Zeegebied.
Deze soort komt voornamelijk voor in wateren ondieper dan 15 meter, dus ook in het getijdengebied, in zowel grof als fijner zand. De dieren zijn niet voor hun leven aan een plaats gebonden en kunnen zichzelf uitgraven om een nieuwe stek te zoeken.
starndvondsten_82b-Amerikaanse-zwaardschede_Misjel-Decleer_1200.jpg
De opmars van de Amerikaanse zwaardschede
Larven van de Amerikaanse zwaardschede kwamen in 1979 met het ballastwater van een schip in Hamburg terecht. Van daaruit heeft deze exoot zich snel uitgebreid richting het Nederlandse Waddengebied en verder zuidwaarts. In 1985 werden de eerste exemplaren al in het Nederlandse deltagebied gevonden en vanaf 1987 ook aan de Belgische kust . Nu komt dit schelpdier voor van Frankrijk tot en met Denemarken.
De Amerikaanse zwaardschede leeft aan onze Noordzeekusten vooral in de diepere geulen op het wad en vlak achter de branding. De soort heeft de oorspronkelijke zwaardschedesoorten voor een deel verdrongen en is nu de meest algemene soort.
640px-Ensis_directus_kaart_VLIZ.jpg
Een overvloedige voedselbron
Ondertussen hebben de scholekster, de eidereend en de zwarte zee-eend, maar ook sommige vissen, zoals schol en tong, de Amerikaanse zwaardschede ontdekt als lekkere hap. Dit moest ook wel, gezien andere schelpdieren die voor hen een belangrijke voedselbron vormen steeds minder voorkomen, zoals bijvoorbeeld de halfgeknotte strandschelp.
Naast vogels en vissen lusten ook mensen de Amerikaanse zwaardschede graag. In principe is het goed om de consumptie ervan te stimuleren, het gaat hier immers om een invasieve exoot die we misschien een beetje kunnen intomen? Alleen is de techniek gebruikt bij schelpdiervisserij sterk verstorend voor de bodem en daarom niet overal toegelaten.
In Belgische wateren is de schelpdiervisserij verboden omwille van de milieu-impact. In Nederland gebeurt de visserij op scheermessen in de Zeeuwse Delta en ten noorden van de Waddenzee. Deze visserij heeft in 2012 het MSC-certificaat voor duurzame visserij verworven (Marine Stewardship Council). Destijds een bijzondere primeur, want het was de eerste visserij ter wereld die het MSC-certificaat op geïntroduceerde soorten mocht voeren.
Het merendeel van wat er in de lage landen gevangen wordt aan scheermessen is bestemd voor export naar Spanje, Italië en recent ook China. In de industriële mesheftenvisserij worden speciale hydraulische zuigkorren gebruikt die de schelpen tot op een diepte van 22 cm met waterstralen loswoelen uit de zeebodem, waarna alles in de kor belandt. De spijlen acterin de kor houden de grootste schelpen tegen, maar laten het sediment, de ondermaatse exemplaren en andere bodemdieren onmiddellijk weer vrij. Een zuigpijp pompt de vangst vervolgens aan boord. Hoewel deze techniek zeer destructief is voor de bodemstructuur, wordt ze maar op een zeer beperkt aantal vislocaties uitgevoerd. Daarom is de algemene voetafdruk van deze visserij laag.
Zelf kun je op een dagje naar het strand ook Amerikaanse zwaardscheden opgraven: als je een klein ondiep gaatje ziet, kan er een zwaardschede onder zitten. Die kun je uit zijn tent lokken door wat zout in het kuiltje te strooien. Vergeet niet er genoeg over te laten voor andere liefhebbers, zoals strandvogels!
