meer namen
Kolonie-broeders
Jan-van-genten broeden in kolonies. De Jan-van-gent-kolonie op de Schotse Bass Rock is al eeuwen bekend: de vogel heeft er zijn wetenschappelijke soortnaam (bassana) en een oude Nederlandse naam (bassaanse gans) aan te danken. Het eerste ei legt een vrouwtje pas als ze vijf jaar is. Om de beurt houden de ouders het ei warm. Tijdens het broeden zijn de zwemvliezen extra doorbloed waardoor het ei wordt verwarmd door de opgewarmde poten. Die extra zorg is niet voor niets, want de Jan-van-gent legt maar één ei per keer. Het jong wordt drie maanden verzorgd. Eenmaal vliegvlug gaan ze eerst met een grijs-bruin verenpak met witte spikkels door het leven. Pas na 5 jaar krijgt een jonge Jan-van-gent het design-achtige verenkleed van de volwassen vogels.
mdb-jan-van-gent-10.jpg
Verspreiding en habitat
In de herfst komen ongeveer 20.000 Jan-van-genten voor op het Nederlandse deel van de Noordzee. Dit is 2% van de hele populatie.
k-jan-van-gent-NL.jpg
Torpedo-duiken
Jan-van-genten sporen hun prooi op vanuit de lucht en vangen de gespotte vis vervolgens met een ware stootduik: vanaf 30 meter duiken ze loodrecht in zee. Daarbij vouwen ze hun vleugels naar achteren en steken hun snavel recht naar beneden. Zo storten ze zich met wel 100 kilometer per uur in het water. De enorme klap wordt opgevangen door een verstevigde schedel en een onderhuids luchtkussen, een soort airbag. Eenmaal onder water gaat de jacht gewoon door. De eerste vier meter knalt het levend projectiel nog door het water, maar daarna zwemt hij onder water achter de opgeschrikte vis aan.
mdb-jan-van-gent-08.jpg
Gevaren op zee
Jan-van-genten worden bedreigd door de longline visserij. Bij dit type visserij wordt een lijn van tientallen kilometers in het water gespannen met duizenden haken met aas eraan voor het vangen van tonijn en zwaardvis. De Jan-van-genten worden door het aas gelokt en bijten zich vast. Ook andere sooten vistuig kunnen een bedreiging voor de jan van genten vormen.Zwerfvuil eist regelmatig slachtoffers onder de Jan-van-genten. Op Terschelling spoelde in augustus 2005 een viskist aan met drie Jan-van-genten erin. Omdat de vogels een aanloop of opstijgende lucht nodig hebben om weg te kunnen vliegen, konden ze er niet meer uitkomen. In november van dat jaar spoelde er op Texel eentje aan die verstrikt was geraakt in een kitesurf uitrusting.
mdb-jan-van-genten-op-pellet2.jpg
Toch liever geen restjes
Jan-van-genten volgen, net als meeuwen, vissersboten om te jagen op het visafval en de bijvangst die overboord gaat. Onderzoekers toonden aan dat deze snelle hap voor de vogels minder voedingswaarde heeft dan in het wild gevangen vis. Als ze bezig zijn om kuikens groot te brengen jagen Jan-van-genten dan ook alleen op wilde, levende vis, ook al kost het meer moeite om die te vangen.
Bescherming
- Nederland: Flora- en Faunawet
- Internationaal: conventie van Bern
gent jong.jpg
