Zoetwatergebieden algemeen

Zoet water bevat hoogstens een halve gram zout per liter. In de waterkringloop wisselen zoet en zout water elkaar steeds af. Uit zee verdampt zoet water, waarbij het zout achterblijft. Het regent uit op het land en stroomt terug naar zee.

Zoet water is lichter dan zeewater en blijft er dus op drijven. In gebieden met zout grondwater, bijvoorbeeld in de duinen, blijft er onder verhogingen in het terrein een lensvormige bel zoet grondwater op het zoute grondwater drijven. Dit noemen we de zoetwaterbel. Als er sprake is van zo'n zoetwaterbel kunnen er planten groeien die zoet grondwater nodig hebben.

Kanalen zijn brede, gegraven waterlopen. Ze hebben drie functies. Ten eerste zijn er kanalen voor het waterbeheer, met name voor het versneld of juist vertraagd afvoeren van water uit een gebied. Ten tweede dienen ze als vaarweg. Sluizen in kanalen maken het mogelijk dat de schepen door kunnen varen naar een gebied met een andere waterstand. Ten derde zijn kanalen ook recreatiegebied, vooral voor watersporters en sportvissers.

In het waddengebied en het aangrenzende zeekleigebied komen geen grote natuurlijke meren voor. Dit landschap is ontstaan door opslibbing en inpoldering. De grootste zoetwatermeren in het gebied zijn het Lauwersmeer en het IJsselmeer. Dat zijn stukken zee die afgedamd zijn.  dijk. In Groningen en Nedersaksen liggen nog enkele kleinere meren langs beken die afwateren op de Waddenzee.

In Noordwest-Europa valt er gemiddeld meer regen dan dat er water verdampt. Dit heet het neerslagoverschot. Als het water uit een laaggelegen polder niet wordt weggepompt komt het land onder water te staan. Daarom hebben polders een stelsel van sloten waar waterbeheerders het water uit weg kunnen pompen als dat nodig is om de waterstand op peil te houden. De bredere sloten waren vroeger ook transportweg. Vee en hooi werden met pramen en schuiten van het land naar de boerderij gebracht.