PCB's en BDE's
Hardnekkige vervuiling
Lekkende apparaten op vuilnisbelten waren in het verleden belangrijke bronnen van PCB-vervuiling. Ook bij de ongecontroleerde verbranding van chloorhoudende kunststoffen, zoals riool- en electriciteitspijpen, kwamen veel PCB's vrij. Toen rond 1975 bekend werd dat PCB's erg schadelijk zijn heeft men geprobeerd de lozingen te reduceren. Ook de gecontroleerde verwerking van PBC-houdend afval kreeg veel aandacht. Bovenstaande grafiek laat zien dat de vervuiling met PCB's hardnekkig is.
grafiek-pcb7-ned.jpg
Bronnen
PCB's worden al zo'n 50 jaar in de industrie en techniek toegepast. Het gebruik in open systemen, zoals verft, inkt, lak en insecticiden, is al sinds 1979 verboden. In een aantal voormalige oostbloklanden is men veel langer doorgegaan met de productie en het gebruik van PCB's. In gesloten systemen, zoals transformatoren en condensatoren, zijn PCB's nog wel in gebruik.
Gedrag in het milieu
In het milieu hechten PCB's zich aan grond en slib. PCB's lossen veel beter op in vetten dan in water. Daardoor komen deze stoffen makkelijk in levende organismen terecht. Die kunnen het niet uitscheiden. Ze slaan het op in hun lichaam. Ze doorlopen de voedselketen, en uiteindelijk hopen de PCB's zich op in het vet van de grootste dieren, zoals zeehonden en walvissen. Daar leiden deze giftige styoffen tot sterfte en onvruchtbaarheid. De afbraak van PCB's verloopt langzaam, zeker als het chloorgehalte hoog is.
Giftigheid
Slibeters zoals zeepieren en zagers krijgen veel PCB's naar binnen. Vanwege hun goede oplosbaarheid in vetten hopen ze op in natuurlijke voedselketens: van de pier in de platvis en daarna in de viseter, waarbij de concentratie PCB's in het vetweefsel steeds toeneemt. Zeehonden konden op die manier zo vergiftigd raken door PCB's dat de kadavers moesten worden behandeld als chemisch afval. PCB's zijn giftig voor vrijwel alle diersoorten. Het meest opvallende effect is dat de vruchtbaarheid van dieren onder invloed van PCB's afneemt, omdat PCB's verstorend werken op de hormoonhuishouding. PCB's kunnen namelijk de werking van het vrouwelijke hormoon oestrogeen nabootsen.
PCB's zitten veel in veel vissen, vogels en zoogdieren. In 1980 werden de Nederlandse palingvissers getroffen door een verkoopverbod, omdat paling uit de Rijn en haar zijrivieren zoveel PCB's bleek te bevatten dat er direct gevaar voor de volksgezondheid bestond. In 1997 bevatte de paling uit het Haringvliet en het Hollands Diep nog te veel PCB's, maar niet in hoeveelheden die gevaar opleveren voor de volksgezondheid.
Onderzoekers ontdekten in 1998 dat een aantal vrouwelijke ijsberen op Spitsbergen een penisachtige vergroeiing blijkt te hebben. Ze hadden zesmaal zoveel PCB's in hun bloed hebben als Canadese ijsberen. Onderzoekers vermoeden dat de PCB's op de hormonen-huishouding van de beren inwerkt.
